Ο Επιτάφιος

Έθιμα & Παραδόσεις

Το Πάσχα, η μεγαλύτερη γιορτή της χριστιανοσύνης γιορτάζεται με έντονο το χρώμα της παράδοσης Όταν σταυρώθηκε ο Χριστός η Παναγία καθόταν στπν παρηγοριά, στο τραπέζι που γίνεται μετά τις κηδείες. Πέρασε μια καλογριά την είδε και σχολίασε: "Ποιος είδε γιο στο σταυρό και μάνα στο τραπέζι." Η Παναγία ακούγοντας την της είπε: "Σύρε, μάνα Καλή, μήτε να ψάλλεσαι, μήτε να λειτουργιέσαι. Αν κρεμασθώ εγώ, θα κρεμασθούν μανάδες κι αν πνιγώ εγώ, θα πνιγούν μανάδες. Μονάχα κάθομαι στην παρηγοριά για να παρηγορηθούν όλες οι μανάδες". Η μάνα Καλή έφυγε μετανιωμένη και λυπημένη και γι αυτό ενώ υπάρχει Αγία Καλή δεν λειτουργιέται. Αυτή η παράδοση ζωντανεύει κάθε Μεγάλη Παρασκευή. Η Μεγάλη Παρασκευή, είναι ημέρα απόλυτης αργίας και νηστείας. Ημέρα πένθους. Σχεδόν ολόκληρη η μέρα, αφιερώνεται στην Αποκαθήλωση του Εσταυρωμένου και στην Ακολουθία του Επιταφίου. Στα χωριά της Πυλίας, την Μεγάλη Παρασκευή, πίνουν ξίδι και καπνιά για να δείξουν την αγάπη τους στο Χριστό, που τον πότισαν ξύδι. Στην Κρήτη βράζουν σαλιγκάρια και πίνουν το ζουμί τους, που είναι σα χολή. Στην Κορώνη δε βάζουν τίποτα στο στόμα τους. Κάποιοι βάζουν σε ένα ποτήρι ξύδι, ρίχνουν μέσα και λίγη αράχνη και πίνουν τρεις γουλιές γιατί έτσι πότισαν και το Χριστό. Εκείνη τη μέρα κανένας δεν κάρφωνε: "Μάστορης-ξεμάστορης καρφί δεν εκάρφωνε" γιατί ο γύφτος σταύρωσε με καρφιά το Χριστό. Κατά το μεσημέρι, όταν γίνει η Αποκαθήλωση και εκτεθεί σε προσκύνημα η χρυσοΰφαντη παράσταση του νεκρού Ιησού, πάνω σε φορητό κουβούκλιο, τότε αρχίζει ο στολισμός του Επιταφίου. Οι κοπέλες στολίζουν τον Επιτάφιο με άνθη της άνοιξης: βιολέτες, μενεξέδες, τριαντάφυλλα, λεμονανθοί. Όλα τα λουλούδια πλέκονται σε στεφάνια και γιρλάντες και ο Επιτάφιος γίνεται όλος μια κορόνα από άνθη,  ενώ ψέλνουν το μοιρολόγι της Παναγίας. Όλοι προσκυνάνε τον Επιτάφιο και οι γυναίκες και τα παιδιά, "για να τους πιάσει η χάρη", περνάνε από κάτω. Το βράδυ γίνεται η περιφορά του Επιταφίου. Η πομπή σχηματίζεται από τα Εξαπτέρυγα και το Σταυρό μπροστά , τον Επιτάφιο και τους ιερείς πιο πίσω. Στις πόλεις προηγούνται οι μουσικοί, παίζοντας πένθιμα εμβατήρια. Ο κόσμος που ακολουθεί κρατάει στα χέρια αναμμένες λαμπάδες. Κατά διαστήματα η πομπή σταματά σε πλατείες και σταυροδρόμια και εκεί οι ιερείς ψάλλουν δεήσεις. Σε μερικά μέρη, την ώρα εκείνη, ανάβουν φωτιές και καίνε τον Ιούδα. Τη Μεγάλη Πέμπτη ετοιμάζουν τον Ιούδα. Από παλιά ρούχα φτιάχνουν το ομοίωμα του και το περιφέρουν από σπίτι σε σπίτι ζητώντας "καψίδια". Κάθε νοικοκυρά δίνει ό,τι της βρίσκεται. Κληματόβεργες, λινάτσες ή του ρίχνει πετρέλαιο. "Ράτσα, κεράτσα δώσ' μια κληματσίδα να κάψουμε τον Οβριγιό πόχει πολλή κασσίδα, Οβριγιός φορεί φτερό στο κεφάλι τ' το ξερό..." τραγουδούν τα παιδιά Στο Μελιγαλά, τη Μεγάλη Παρασκευή το βράδυ, ανάβουν "φουνταρίες". Κάθε νοικοκυρά, όταν σημαίνει η καμπάνα για τον Επιτάφιο, ρίχνει μπροστά στην πόρτα του σπιτιού της δυο - τρία μάτσα κληματόβεργες και τους βάζει φωτιά. Μέχρι να βγει ο Επιτάφιος, οι κληματόβεργες έχουν πλέον γίνει θράκα. Την ώρα που o παπάς περνά έξω από το δρόμο του σπιτιού της, η νοικοκυρά ρίχνει πάνω στη θράκα μια χούφτα μοσχολίβανο και ο παπάς κάνει εκεί παραστάσιμο. Στις Σέρρες έβαζαν μπροστά στην πόρτα τους, πάνω σε ένα τραπέζι, την εικόνα του Χριστού, στολισμένη με λουλούδια και δίπλα άναβαν κεριά και λιβάνι. Μέσα σε ένα πιάτο είχαν φυτεμένη φακή ή κριθάρι που μόλις είχε αρχίσει να βγαίνει. Παρόμοια φυτά τοποθετούσαν και οι γυναίκες στην αρχαιότητα, στη γιορτή του Άδωνη. Το έθιμο "των Αδώνιδος κήπων". Σε νεκροκρέβατο, τοποθετούσαν το κέρινο ομοίωμα του πρόωρα χαμένου Άδωνη και μέσα σε αγγεία είχαν φυτά που πολύ γρήγορα Βλάσταιναν αλλά και το ίδιο γρήγορα μαραίνονταν, όπως εκείνος και η άνοιξη την οποία εκπροσωπούσε. Τα λουλούδια του Επιταφίου ονομάζονται Χριστολούλουδα, Σταυρολούλουδα και τους  αποδίδεται μεγάλη θαυματουργός Δύναμη. Στη Μυτιλήνη, άμα τελειώσει η περιφορά, "αρπάζουν" τα λουλούδια, γιατί πιστεύουν πως κλεμμένα έχουν πιο θαυματουργές ιδιότητες. Τα "Χριστολούλουδα" τα φυλάνε για το καλό. Με αυτά γιατρεύουν τον πονοκέφαλο, τα κάνουν φυλαχτά και με αυτά γαληνεύουν τη θάλασσα όσοι ταξιδεύουν. Στην Ύδρα κάνουν το "έθιμο της δέησης". Τα παλικάρια βγάζουν τα παπούτσια και τις κάλτσες και μπαίνουν με τον Επιτάφιο στη θάλασσα. Τον ακουμπάνε στο νερό και ο παπάς κάνει δέηση για τους ταξιδεμένους. Στην Αθήνα, σκούπιζαν από νωρίς και κατάβρεχαν τους δρόμους για να περάσει ο Επιτάφιος και όταν πλησίαζε, έβγαιναν όλοι στις πόρτες τους με ένα κεραμίδι που είχε κάρβουνο αναμμένο και λιβάνι. Στη Νάξο, δε φιλάνε, εκείνη τη μέρα, γιατί με το φιλί του πρόδωσε ο Ιούδας το Χριστό, δε σφάζουν, για το αίμα του Χριστού, δεν καρφώνουν γιατί καρφώθηκε ο Χριστός και δε γελάνε. Πηγή: Έθιμα του Πάσχα - ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ - ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ