Tο έθιμο των Ζεϊμπεκιών - Άνω Σύρος

Σύρος: Το Καρναβάλι στην αρχόντισσα των Κυκλάδων

ΜΑΧΗ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΙΔΟΥ

chmachi@yahoo.gr

Κρίση, κρίση, αλλά το καρναβάλι έχει πάντα τους δικούς του ρυθμούς κι απαιτεί την καλή διάθεση του καθένα. Ειδικά αν κανείς βρεθεί στη Σύρο, τότε μάλλον επιβάλλεται να... στείλει τα δικά του μηνύματα...

Το «Συριανό Καρναβάλι» και το δρώμενο «των Ζεϊμπεκιών» θα πραγματοποιηθούν και φέτος από 16 έως 18 Μαρτίου χάρη στην πρωτοβουλία του Οργανισμού Πολιτισμού Αθλητισμού Δήμου Σύρου και τη συνεργασία τοπικών συλλόγων και επιχειρηματιών.

Ζεϊμπέκια

Το Σάββατο στην Άνω Σύρο διοργανώνεται το έθιμο των Ζεϊμπεκιών. Τα Ζεϊμπέκια είναι ένας πολεμικός χορός που χόρευαν αντρικά ζευγάρια και θέμα έχει την απαγωγή της Νύφης, γυναίκας του πρώτου Καπετάνιου. Είχαν πλάι κρεμασμένη οπλισμένη θήκη και στη διάρκεια του χορού άρπαζαν με σβελτάδα το κοντομάχαιρο κι έγραφαν στον αέρα θεαματικές κινήσεις ή σχεδίαζαν εντυπωσιακές φιγούρες, στην προσπάθεια να μαχαιρώσει ο ένας τον άλλον. Έκαναν βήματα μπρος, βήματα πίσω για άμυνα και στριφογύριζαν. Όσοι παρακολουθούσαν το χορό χειροκροτούσαν ενθουσιασμένοι. Η στολή των χορευτών ήταν κατ' άλλους φουστανέλα, ενώ κάποιοι άλλοι μιλούν για βράκα χρωματιστή. Διηγούνται πως φορούσαν στο κεφάλι καλπάκι κόκκινο με πούλιες και είχαν στα πόδια γκέτες (κιουζουλούκια).

Πρώτος Καπετάνιος οριζόταν ο καλύτερος χορευτής, ο οποίος αναλάμβανε να μάθει τους χορούς σε όλους όσους αποτελούσαν την ομάδα. Πριν απ' αυτήν την εκδήλωση μασκαράδες σε μικρές ομάδες γύριζαν τον οικισμό της Άνω Χώρας σκορπώντας το γέλιο. Τα Ζεϊμπέκια χόρευαν μέσα σε κύκλο που είχε χαράξει χάμω, με το σπαθί του, ο Αράπης. Χόρευαν Χασάπικο, Χασαποσέρβικο και Ζεϊμπέκικο.

Σε κάποιο σημείο του χορού ο Αράπης βρίσκει την ευκαιρία να φιλήσει την Νύφη και να την απαγάγει. Αυτό γίνεται αντιληπτό από τον Καπετάνιο και στέλνει τον κυνηγό να τους πιάσει. Ο Καπετάνιος στη συνέχεια καταδικάζει τον Αράπη γι' αυτό που έκανε, σε θάνατο δια πυράς. Τα Ζεϊμπέκια συνόδευαν όργανα από κιντέλι (μπουζούκι με 2 χορδές), τραμπούκα (τουμπερλέκι πήλινο με δέρμα σκύλου) και ντέφι. Στους χορούς που ακολουθούσαν στην Πιάτσα ή Ντανελάκι, το κεντρικό σημείο της Άνω Χώρας, χόρευαν πολλά ζευγάρια χορευτές ή από ένα κάθε φορά.

Η παρέλαση

Το βράδυ, στα στενά της Άνω Σύρου, γίνεται κι η πρώτη παρέλαση των καρναβαλικών ομάδων για να πάρει τη σκυτάλη η Ερμούπολη την επόμενη ημέρα με τη μεγάλη παρέλαση των καρναβαλιστών και των αρμάτων, από το λιμάνι προς την πλατεία Κανάρη, μέσω της παραλιακής οδού και μετά μέσω των οδών Θυμάτων Σπερχειού, Πρωτοπαπαδάκη, Ελ. Βενιζέλου, Γ. Γεννηματά, οι καρναβαλιστές θα κατευθυνθούν στην πλατεία Μιαούλη, όπου η επιτροπή θα περιμένει, θα δει, θα κρίνει και θα βραβεύσει, μετά την ολοκλήρωση της παρέλασης, τις καλύτερες ομάδες που συμμετείχαν στο Συριανό Καρναβάλι 2013.

Μετά τη λήξη της παρέλασης των ομάδων, θα πραγματοποιηθεί πάρτι στον πεζόδρομο της Ερμούπολης. Και μόλις λήξει το γλέντι, τα χωριά γύρω από την όμορφη Ερμούπολη περιμένουν μικρούς και μεγάλους να γιορτάσουν όλοι μαζί τα Κούλουμα.

Φέτος θα συμμετέχουν 200 καρναβαλιστές απ' όλη την Ελλάδα, από το Λύκειο Ελληνίδων Αχαρνών, τον Πολιτιστικό Σύλλογο Καστοριάς, τον Πολιτιστικό Σύλλογο Καλυβιών Λαμίας, τον Χορευτικό Όμιλο Αιγίου, τον Πολιτιστικό Σύλλογο Κατερίνης και τον Σύλλογο Ποντίων Λαμίας.

Λίγα λόγια για την περιοχή

Η Άνω Σύρος κτίστηκε πάνω σε λόφο μετά την κατάκτηση του νησιού από τους Βενετσιάνους το 1207, είναι η δεύτερη πόλη του νησιού και διατηρεί μέχρι και σήμερα την παλιά της μορφή με στενούς δρόμους, παλιές εκκλησίες, καμάρες και μεσαιωνικά σπίτια. Στην Άνω Σύρο θα δείτε τους καθολικούς ναούς του Αγίου Ιωάννη της μονής των Καπουτσίνων, της Παναγίας της Καρμήλου της μονής των Ιησουϊτών και στην κορυφή του λόφου τον ναό του Αγίου Γεωργίου (1200 μ. Χ). Πίσω από τον Άγιο Γεώργιο σώζεται κι ένα κομμάτι από το μεσαιωνικό κάστρο της πόλης.

Περπατώντας κανείς στην Ερμούπολη, την πρωτεύουσα των Κυκλάδων, δεν ξέρει τι να πρωτοθαυμάσει. Το θαυμάσιο Δημαρχιακό Μέγαρο, έργο του Τσίλερ, το θέατρο Απόλλων με το ένδοξο παρελθόν, την τεράστια -για το νησί- πλατεία Μιαούλη ή τα υπέροχα νεοκλασικά της κτίρια. Ορθόδοξοι και καθολικοί μοιράζονται αρμονικά τον τόπο αυτό, που τον 19ο αιώνα υπήρξε σημαντικότατο οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο της Ελλάδας.

Νοστιμιές...

Σήμα κατατεθέν του νησιού είναι, βέβαια, τα λουκούμια και οι χαλβαδόπιτες. Το λουκούμι κατάγεται από τη Μικρά Ασία και την Κωνσταντινούπολη και η τέχνη της παρασκευής του έφτασε στη Σύρο με τους πρόσφυγες από τη Χίο. Δεν πρέπει να ξεχάσουμε και τον μοναδικό χαλβά που φτιάχνουν τα περισσότερα λουκουμοποιεία της Σύρου με ταχίνι, μέλι, ζάχαρη και αμύγδαλα. Υπάρχει όμως ένα ακόμα προϊόν, που οι επισκέπτες του νησιού απαραιτήτως ζητούν να δοκιμάσουν και να αγοράσουν. Το περίφημο τυρί «Σαν Μιχάλη» (οφείλει το όνομα του στο ομώνυμο χωριό), το μοναδικό προϊόν του νησιού που έχει χαρακτηριστεί ΠΟΠ, δηλαδή Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης. Παρασκευάζεται από αγελαδινό παστεριωμένο γάλα, από το συνεταιριστικό εργοστάσιο γάλακτος ΒΙΟΣΥΡ. Είναι σκληρό, υποκίτρινο τυρί, με χαρακτηριστικό άρωμα και αλμυρή, πικάντικη γεύση.

Στη Σύρο αναζητείστε επίσης κοπανιστή, γραβιέρα, μυζήθρα νωπή ή ξερή, αλλά και πετρωτά στραγγιστά τυράκια. Πριν φύγετε από τη Σύρο να γευτείτε τη μαραθόπιτα, τις λιαστές ντομάτες, τις παστελαριές (ξερά σύκα με σουσάμι, κανέλα, αμύγδαλα και δάφνη), ψάρι με ξερή κάππαρη, χταπόδι ξιδάτο με λιαστή ντομάτα, αθερίνα με κρεμμύδια τηγανητά και πολλές άλλες νοστιμιές.

Πώς θα φτάσετε

Η πρόσβαση στο νησί γίνεται ακτοπλοϊκώς και αεροπορικώς. Ακτοπλοϊκώς συνδέεται απευθείας με το λιμάνι του Πειραιά. Η απόσταση είναι 83 ναυτικά μίλια και το ταξίδι διαρκεί περίπου τρεισήμισι ώρες. Αεροπορικώς το νησί συνδέεται με το αεροδρόμιο της Αθήνας και η πτήση διαρκεί περίπου 20 λεπτά.

Λουκουμαγειρέματα...

Τα συστατικά του είναι απλά: νερό, ζάχαρη και άμυλο. Λέγεται μάλιστα ότι το στοιχείο που έκανε ασυναγώνιστο το συριανό λουκούμι είναι το υφάλμυρο νερό του νησιού. Το μείγμα αυτό βράζει μέσα σε μπακιρένια καζάνια και όταν ο λουκουμοποιός -που το ανακατεύει συνέχεια- διαπιστώσει ότι είναι έτοιμο, το αδειάζει σε ξύλινο τελάρο, στρωμένο με αλεύρι. Την επόμενη μέρα, αφού έχει κρυώσει, κόβεται με μεγάλες σιδερένιες μαχαίρες πάνω σε πάγκο στρωμένο με ζάχαρη άχνη.

Από το 1832, που λέγεται ότι μπήκε η πρώτη καζανιά, ως σήμερα, οι γεύσεις λουκουμιών είναι πλέον αμέτρητες: μαστίχα, τριαντάφυλλο, αμύγδαλο, περγαμόντο, ακόμα και σοκολάτα ή μέλι.

πηγη:http://egnatiapost.gr/

***************                         **************************

Tο έθιμο των Ζεϊμπεκιών - Άνω Σύρος

Κατά τη διάρκεια του καρναβαλιού στην Άνω Σύρο διοργανώνεται και το έθιμο των Ζεϊμπεκιών. Τα Ζεϊμπέκια είναι ένας πολεμικός χορός που χόρευαν αντρικά ζευγάρια και θέμα έχει την απαγωγή της Νύφης, γυναίκας του πρώτου Καπετάνιου. Είχαν πλάι κρεμασμένη οπλισμένη θήκη και στη διάρκεια του χορού άρπαζαν με σβελτάδα το κοντομάχαιρο κι έγγραφαν στον αέρα θεαματικές κινήσεις ή σχεδίαζαν εντυπωσιακές φιγούρες, στην προσπάθεια να μαχαιρώσει ο ένας τον άλλον. Έκαναν βήματα μπρος, βήματα πίσω γι'άμυνα και στριφογύριζαν. Όσοι παρακολουθούσαν το χορό χειροκροτούσαν ενθουσιασμένοι. Η στολή των χορευτών ήταν κατ'άλλους φουστανέλα , και κάποιοι άλλοι μιλούν για βράκα χρωματιστή. Διηγούνται πως φορούσαν στο κεφάλι καλπάκι κόκκινο με πούλιες, είχαν στα πόδια γκέτες (κιουζουλούκια).

Από πληροφορίες που έχει συλλέξει ο κ. Σολάρης Νίκος, δάσκαλος χορού στο Λύκειο Ελληνίδων ο παραπάνω χορός χορευότανε στις Απόκριες από ομάδα 20-40 ατόμων. Υπήρχε ο πρώτος Καπετάνιος, ο δεύτερος καπετάνιος και ο τρίτος καπετάνιος που τον αποκαλούσαν Μουσταφά. Ακόμη υπήρχε ηαρχιχανούμισσα (άνδρας ντυμένη Νύφη), ένας ή δύο αράπηδες ένας κυνηγός, φρουρός του καπετάνιου και τα ζεϊμπέκια. Πρώτος καπετάνιος οριζόταν ο καλύτερος χορευτής ο οποίος αναλάμβανε να μάθει τους χορούς σε όλους που αποτελούσαν την ομάδα. Πριν απ' αυτή την εκδήλωση μασκαράδες σε μικρές ομάδες γύριζαν τον οικισμό της Απάνω Χώρας σκορπώντας το γέλιο. Από το πρωϊ της Κυριακής άρχιζαν τα Ζεϊμπέκια να ξεχύνονται στα στενά της Ανω Σύρου με τραγούδια και χορούς .

Τα Ζεϊμπέκια χόρευαν μέσα σε κύκλο που είχε χαράξει χάμω, με το σπαθί του, ο Αράπης. Χόρευαν Χασάπικο, Χασαποσέρβικο και Ζεϊμπέκικο. Σε κάποιο σημείο του χορού ο Αράπης βρίσκει την ευκαιρία να φιλήσει την Νύφη και να την απαγάγει. Αυτό γίνεται αντιληπτό από τον Καπετάνιο και στέλνει τον κυνηγό να τους πιάσει. Ο Καπετάνιος στη συνέχεια καταδικάζει τον Αράπη γι' αυτό που έκανε σε θάνατο δια πυράς.
Αλλές ομάδες κατέβαιναν απ' την κορφή του Λόφου στο κέντρο της πόλης (Ερμούπολης) και εκεί συνεχιζόταν το πανηγύρι μέσα σε μια χαρούμενη ατμόσφαιρα. Τα Ζεϊμπέκια συνόδευαν όργανα από κιντέλι (μπουζούκι με 2 χορδές), τραμπούκα (τουμπερλέκι πήλινο με δέρμα σκύλου)και ντέφι. Στους χορούς που ακολουθούσαν στην Πιάτσα ή Ντανελάκι το κεντρικό σημείο της Απάνω Χώρας χόρευαν πολλά ζευγάρια χορευτές ή από ένα κάθε φορά. Κι ο χορός γινόταν μέσα σε μια έξαλλη ατμόσφαιρα.

Πηγή: 2ο Γυμνάσιο Σύρου


πηγη:http://tsarkastanhsia.blogspot.gr

*******************************                 **********************************

Τα Ζεϊμπέκια στην Άνω Σύρο

Τα Ζεϊμπέκια θα λέγαμε ότι είναι μια αποκριάτικη παράσταση με θέμα την απαγωγή της νύφης (αρχιχανούμισας), που είναι η  γυναίκα του καπετάνιου . Λέγεται ότι το έθιμο αυτό το έφεραν φυγάδες Έλληνες  από την Μικρά  Ασία .

Το αποκριάτικο αυτό έθιμο γινόταν την τελευταία Κυριακή των αποκριών και κυριαρχούσε στην  Άνω Σύρο και Ερμούπολη .

Τα Ζεϊμπέκια ήταν μια ομάδα 30 – 40 ατόμων που αποτελούνταν από:

Τον πρώτο καπετάνιο

Τον δεύτερο καπετάνιο

Τον τρίτο καπετάνιο ,  που το  αποκαλούσαν και  μουσταφά

Την αρχιχανούμισα ( γυναίκα του πρώτου καπετάνιου που ήταν ανδρας ντυμένος νύφη.)

Ένα με δύο Αραπάδες , που ήταν οι υπηρέτες του Καπετάνιου

και τα Ζεϊμπέκια

Κάθε χρόνο ,  δυο μήνες πριν τις αποκριές , δήλωναν ποιοι θέλουν  να     πάρουν  μέρος   στα Ζεϊμπέκια . Όλοι  τους συμμετείχαν με κάποιο χρηματικό ποσό για να καλύψουν τα έξοδα  των στολών , της  ενοικίαση μιας κάμαρας και της Λατέρνας αν δεν είχαν δυνατότητα να έχουν ορχήστρα.

Η κάμαρα ήταν ένα χώρος , ένα δωμάτιο μεγάλο όπου εκεί κατασκεύαζαν τις στολές και μάθαιναν να χορεύουν χασάπικο, χασαποσέρβικο και  Ζεϊμπέκικο .   Χορό  τους   μάθαινε ο καλύτερος χορευτής όπου και αυτός ήταν και ο Καπετάνιος των Ζεϊμπεκιών. Οι καθημερινές πρόβες στην καμάρα γίνονταν με την συνοδεία Ταμπούρλου ή Τραμπούκας . Η Τραμπούκα έμοιαζε με το τουμπελέκι αλλά ήταν πήλινο και για την κατασκευή του χρησιμοποιούσαν δέρμα από σκύλο.

Από το πρωί της Κυριακής τα Ζεϊμπέκια άρχισαν να ξεχύνονται στα στενά  της   Άνω   Σύρου   με    τραγούδια και   χορούς.Προς το βραδάκι τα    Ζεϊμπέκια   φθάνοντας   σε   κεντρικό σημείο της Άνω Σύρου , όπου είχαν νοικιάσει ένα οργανάκι (Λατέρνα ) , χόρευαν και διασκέδαζαν μέχρι τις πρωϊνές ώρες.

Πριν αρχίσει ο χορός , ο Καπετάνιος έδινε εντολή στον Αράπη να χαράξει με το σπαθί του ένα μεγάλο κύκλο που μέσα εκεί θα χόρευαν τα Ζεϊμπέκια .Σε κάποια  στιγμή μετά το χορό των Ζεϊμπεκιών ο Αράπης τοποθετεί στο κέντρο του κύκλου δυο σπαθιά χιαστή ,για να χορέψουν ο δεύτερος και ο τρίτος καπετάνιος.

Τελευταίος πάντα χόρευε ο πρώτος Καπετάνιος , όπου κανένας δεν   είχε   δικαίωμα   να    το   σταματήσει   παρά   μόνο   η αρχιχανούμισσα . Όλοι παρακολουθούσαν με θαυμασμό και με σεβασμό τον πρώτο Καπετάνιο που χόρευε . Σε κάποιο σημείο του χορού πηγαίνει να χορέψει με τον καπετάνιο η   Αρχιχανούμισσα . Ο καπετάνιος όμως για να δείξει ότι δεν υποτιμά το Αράπη και ότι το έχει σε εκτίμηση του παραχώρησε την θέση του .

Πάνω στο χορό όπως όλοι ήταν σε ευθυμία και χόρευαν μεταξύ τους . Ο  Αράπης  τότε βρήκε την    ευκαιρία   να φιλήσει  την    Αρχιχανούμισσα     και να  την απαγάγει . Γίνετε όμως αντιληπτό από τον καπετάνιο και στέλνει  τα   Ζεϊμπέκια να φέρουν πίσω το Αράπη με την Χανούμισσα . Τότε ο καπετάνιος καταδικάζει το Αράπη γι αυτό που έκανε εις θάνατο δια πυράς .

Αναφέρουμε μέρος των Ζεϊμπεκιών της έρευνας που έχει καταγράψει και βιντεοσκοπήσει ο δάσκαλος του Λυκείου Ελληνίδων Σύρου κ. Σολάρης Ν. μετά από έρευνα ετών. Το έθιμο αυτό αναβιώνετε εδώ αρκετά χρόνια στην Άνω Σύρο. 

Από τα παιδιά των χορευτικών ομάδων του Λυκείου Ελληνίδων Σύρου. Να πούμε ότι εφέτος για πρώτη φορά το έθιμο αυτό θα αναβιώσουν οι μαθητές της έκτης τάξης του δημοτικού σχολείου της Ποσειδωνίας στην αποκριάτική τους γιορτή το πρωϊ της τσικνοπέμπτης μετά από την καθοδήγηση του κ. Σολάρη Ν.

Το έθιμο των Ζεϊμπεκιών στην Άνω Σύρο θα γίνει 16 Μαρτίου στις 9 περίπου το βράδυ.

πηγή:http://www.cyclades24.gr